PATTAYA: Net na de feestdagen ontdekt de politie een lichaam in een klein appartement in Jomtien. Het betreft een 72-jarige Nederlandse man, die drie dagen geleden tijdens de kerst is gaan hemelen. Er zijn geen familieleden in de buurt en geen vrienden om contact mee op te nemen. Alleen een verlopen huurcontract en een mobiele telefoon zonder contacten. Wat er met hem gebeurt, is iets wat de meeste buitenlanders die naar Thailand verhuizen, niet weten.

Deze man is geen uitzondering. Honderden buitenlanders sterven elk jaar in Thailand. Sommigen worden door hun familie naar huis gebracht, anderen worden gecremeerd in boeddhistische tempels. Maar voor een groeiend aantal is er niemand die voor hen zorgt. Voor hen tikt een onzichtbare klok.

De onzichtbare periode van 30 dagen
Volgens de Thaise wetgeving hebben familieleden of gemachtigde vertegenwoordigers precies 30 dagen de tijd om een overledene op te halen en de begrafenis te regelen. Deze termijn begint met het overbrengen van het lichaam naar het gemeentelijk mortuarium. Daar wordt een autopsie uitgevoerd, onderzoekt de politie of er sprake is van een misdrijf en maakt de lokale Amphur (districtsbestuurder) de overlijdensakte op.

Als er binnen deze 30 dagen niemand verschijnt, treedt er een weinig bekend administratief mechanisme in werking. Het lichaam wordt niet voor onbepaalde tijd bewaard – Thailand beschikt niet over onbeperkte koelcapaciteit en heeft ook niet de middelen om gevallen zonder aangewezen personeel af te handelen. In dergelijke gevallen grijpen de autoriteiten in en nemen zij zelf beslissingen over de afhandeling van het lichaam.

Wat houdt een armenbegrafenis in Thailand in?
De term klinkt onschuldig, maar achter de zogenaamde armenbegrafenis schuilt een praktijk die in Europa nauwelijks bekend is. Verschillende niet-opgeëiste lichamen worden tegelijkertijd gecremeerd in een tempel. Er is geen ceremonie, geen rouwenden en geen monniken die gebeden opzeggen. Alleen een oven en een stapel eenvoudige houten doodskisten.

De as wordt vervolgens begraven in een gemeenschappelijk graf of verstrooid op het tempelterrein. Sommige tempels bewaren de as in genummerde urnen, terwijl andere dat niet doen. Individuele identificatie ontbreekt doorgaans. Degenen die later naar hun dierbaren op zoek gaan, stuiten meestal op bureaucratie en ijzige stilte.

Waarom blijven zoveel lichamen ongeborgen?
De redenen zijn uiteenlopend. Veel buitenlanders verhuizen alleen naar Thailand, vaak na een scheiding of familieruzie. Ze leven jarenlang zonder contact met hun thuisland. Wanneer ze overlijden, weet niemand ervan. Ambassades proberen contact op te nemen met familieleden, maar dat lukt niet altijd.

Soms is er wel familie, maar die kan of sterker nog, die wil de kosten niet dragen. Repatriëring naar Europa kost tussen de 150.000 en 190.000 baht, dat is ongeveer 4.000 tot 5.000 euro. Zelfs een eenvoudige crematie ter plaatse kost tussen de 30.000 en 60.000 baht, of 800 tot 1.600 euro. Voor veel nabestaanden is dit onbetaalbaar.

De rol van ambassade
De Nederlandse, Belgische en Amerikaanse ambassades in Bangkok hanteren duidelijke protocollen voor dergelijke gevallen. Ze controleren de persoonsgegevens, nemen contact op met de geregistreerde contactpersonen voor noodgevallen en verstrekken officiële documenten. Ze vergoeden echter geen kosten. Ook repatriëring wordt niet gefinancierd; dat is de verantwoordelijkheid van de familie of een verzekeringsmaatschappij.

Wie geen internationale ziektekostenverzekering met repatriëringsdekking heeft, staat voor een probleem. Veel gepensioneerden en toeristen die langdurig verblijven, zien hiervan af omdat ze bang zijn voor de premies of denken dat er niets zal gebeuren. Een fatale vergissing.

Begrafeniskosten: Wat moeten nabestaanden betalen?
De kosten in Thailand variëren aanzienlijk. Een eenvoudige crematie in Bangkok kost tussen de 30.000 en 60.000 baht, terwijl dit in landelijke gebieden vaak 30 tot 50 procent minder is. Wie een meerdaagse boeddhistische ceremonie wenst, betaalt aanzienlijk meer. Traditionele vieringen met monniken, maaltijden voor gasten en uitgebreide versieringen kunnen gemakkelijk tussen de 100.000 en 300.000 baht kosten.

Begraven in de grond is uiterst zeldzaam en duur in Thailand. Het land is overwegend boeddhistisch en crematie wordt als spiritueel belangrijk beschouwd voor wedergeboorte. Begraafplaatsen voor buitenlanders zijn schaars, met één uitzondering in Chiang Mai. Daar kost een graf 20.000 baht en een urn 10.000 baht.

De bureaucratische wedloop
Familieleden die een overledene uit Thailand willen repatriëren, stuiten op een bureaucratische nachtmerrie. Allereerst moet de officiële overlijdensakte worden verkregen van de Amphur (districtsbestuurder). Deze akte is alleen in het Thais beschikbaar. Een beëdigde vertaling is verplicht en moet worden gelegaliseerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Vervolgens is een vrijgavebrief van de ambassade vereist.

Voor repatriëring moet het lichaam gebalsemd en in een met zink beklede kist geplaatst worden. Veel luchtvaartmaatschappijen vervoeren om veiligheidsredenen geen gesloten kisten meer. Het alternatief is dat alleen de as wordt verzonden. Dit is goedkoper en eenvoudiger, maar kost nog steeds ongeveer 10.000 baht.

Als de deadline verstrijkt
Wat gebeurt er met persoonlijke bezittingen? De politie bewaart ze in eerste instantie veilig. Als er een onderzoek loopt, blijven ze verzegeld. Anders kunnen familieleden ze ophalen. Maar ook hier geldt: wie zich niet meldt, raakt alles kwijt. Waardevolle spullen verdwijnen en huisbazen ontruimen appartementen.

Bankrekeningen worden geblokkeerd totdat een erfenisbewijs of testament wordt overlegd. Dit kan maanden duren. Zonder een Thaise advocaat is dit vrijwel onmogelijk. Veel families geven het uiteindelijk op en laten alles achter.

De statistieken van stilte
Thailand publiceert geen officiële cijfers over hoeveel buitenlanders er jaarlijks op een armenbegraafplaats belanden. Uitvaartondernemers en advocaten schatten het aantal op enkele tientallen, misschien wel meer. De meesten zijn oudere mannen die alleen woonden. Sommigen waren dakloos, anderen hadden een appartement en een pensioen, maar geen sociale contacten.

Het aantal niet-gerapporteerde gevallen ligt waarschijnlijk hoger. Niet elk overlijden wordt direct ontdekt. In afgelegen gebieden of verwaarloosde appartementen kunnen weken voorbijgaan voordat iemand de geur opmerkt.

Preventie: Wat buitenlanders kunnen doen
Iedereen die in Thailand woont of er voor langere tijd verblijft, moet voorzorgsmaatregelen nemen. Een internationale ziektekostenverzekering met repatriëringsdekking is essentieel. Afhankelijk van de leeftijd en de looptijd van de polis kost dit tussen de €500 en €2.000 per jaar. Dat lijkt misschien veel, maar in een ernstige situatie kan het uw gezin behoeden voor financiële ondergang.

Eveneens belangrijk is een testament. In Thailand kan een testament worden ingediend bij de Amphur (hoofdrechter) of bij een advocaat. Het testament moet duidelijk bepalen wie de begrafenis regelt en wie toegang heeft tot rekeningen en bezittingen. Zonder testament is het Thaise erfrecht van toepassing, wat ingewikkeld is en vaak leidt tot langdurige rechtszaken.

De realiteit van de expatgemeenschap
Thailand is voor velen een paradijs: warm weer, lage kosten van levensonderhoud en vriendelijke mensen. Maar de keerzijde wordt vaak over het hoofd gezien. Eenzaamheid is wijdverbreid onder buitenlanders. Velen verliezen het contact met anderen naarmate ze ouder worden. Taalbarrières en culturele verschillen verergeren deze isolatie.

Zelfhulpgroepen en sociale netwerken proberen dit tegen te gaan. In Pattaya, Chiang Mai en Bangkok zijn er expatclubs die regelmatig bijeenkomsten organiseren. Maar niet iedereen vindt een plek om contact te leggen. Degenen die ziek worden of in financiële moeilijkheden komen, vallen al snel tussen wal en schip.

Jelle, correspondent in Thailand
Illustratie gegenereerd door AI, Google Gemini.